Klasyfikacja zabawy dzieci w wieku przedszkolnym.

 

Z. Topińska podzieliła zabawy dziecka w przedszkolu ze względu na inicjatywę  i samodzielność na:

·       spontaniczne,

·       spontaniczne z udziałem nauczycielki,

·       zabawy według określonych zasad.

     Zabawa spontaniczna charakteryzuje się dobieraniem przez dziecko przedmiotów  i posługuje się nimi w realizacji przez siebie wymyślonych sytuacji. Jest to moment   w którym dziecko najpełniej przeżywa teraźniejszość w trakcie naśladowania  i ćwiczenia umiejętności posiadanym na danym etapie rozwoju. Ważne dla dziecka są dogodne warunki zabawy, co wpływa na wspólną zabawę z partnerami oraz umiejętność dzielenia się zabawkami. W związku z tym dorosły człowiek nie powinien się wtrącać  w poczynania dziecka i je pouczać, ponieważ przez metodę prób i błędów przedszkolak jest   w stanie się więcej nauczyć. Kierowanie aktywnością dziecka powinno odbywać się za pośrednictwem współpracy z nauczycielem. Z pomocą nauczyciela przedszkolak jest w stanie zrealizować cele nie będąc jeszcze na odpowiednim poziomie rozwojowym. Zadaniem nauczyciela jest przygotowanie i dostarczenie środków niezbędnych do realizacji zamierzeń czy pomysłów dziecka. Wychowawca powinien wspierać inicjatywy dzieci oraz urealniać ich pomysły. Dziecku nie powinno się odbierać inicjatywy zabawy w myśl własnym celom, nawet gdy jest to cel dydaktyczny. Reguły podejmowane przez dzieci podczas zabawy grupowej są ujęte w ramy, których dziecko nie może przekroczyć. Zabawy te wpływają na samodyscyplinę poprzez przestrzeganie wyznaczonych reguł podczas wykonywania zadanie. Odpowiednie rozwiązywanie problemów sprzyja uczciwości w trakcie rywalizacji w grupie oraz wpływa na rozwój społeczny. Umiejętność dostosowania się do reguł podczas wspólnej zabawy ma duże znaczenie w wejście dziecka w społeczność szkolną.[1]

 

Z. Topińska wyszczególniła kilka rodzajów zabaw:

·       Zabawy tematyczne.

Odgrywanie określonych wcześniej roli, zabawy naśladowcze i odtwórcze, ale również zabawy twórcze. Wraz z wiekiem dziecka rozszerza się treść zabaw tematycznych.

·       Manipulatywno- konstrukcyjne.

Polegają  na  tworzeniu  tzw. „dzieła” z określonego wcześniej materiału. W. Okoń do tego rodzaju zaliczył budowanie z klocków, rysowanie, pisanie, budowanie z piasku, z gliny, opowiadanie, śpiew, robienie wycinanek, układanie obrazków, bawienie się kalkomanią, robienie łańcuszków, puszczanie baniek mydlanych, rzucanie cieni na ścianę itp. „Zabawy te zaspokajają wiele potrzeb dziecka na przykład manipulowania, kształtowania przedmiotów czy ich wytwarzania. Zdolności dziecka i jego sprawność dziecka w tych zabawach zależy od ich doświadczenia oraz koordynacji ruchowej”.

·       Zabawy badawcze.

Ten rodzaj zabaw polega na podejmowaniu przez dziecko prób i doświadczeń na różnych przedmiotach. Dzięki tym zabawom zaspokajają swoją ciekawość. Zabawy badawcze są interesujące zarówno dla dzieci młodszych jak  i starszych.

·       Zabawy ruchowe.

Służą zaspokajaniu potrzeby ruchu, wysiłku dziecka, ćwiczą również jego wytrzymałość.[2]

 

Według W. Okonia zabawa to zajęcie, które jest wykonywane dla przyjemności. Jest to główna forma aktywności dzieci, młodzieży ale również dorosłych.

Zabawy dzielą się na:

·       zabawy funkcjonalne,

·       zabawy tematyczne,

·       zabawy konstrukcyjne,

·       zabawy dydaktyczne,

·       zabawy ruchowe.[3]

Zabawy funkcjonalne są również zwane zabawami manipulacyjnymi. Ten rodzaj zabawy polega na prostych, powtarzających się ruchach ciała, czasami z wykorzystaniem przedmiotów. [4]

Zabawa tematyczna to zabawa z odgrywaniem fabularyzowanych historii lub scenek  i można ją określić, jako zabawę w Coś tj. dzieci bawią się w szpital, dom, sklep, lub zabawę w Kogo tj. dzieci bawią się w policjantów, strażaków itd.[5]

Zabawa konstrukcyjna polega na ,,budowaniu różnych obiektów, z klocków lub innych elementów. Do zabaw konstrukcyjnych zalicza się również rozbieranie różnych przedmiotów i ponowne ich składania”. Dzięki zabawą konstrukcyjnym dzieci uczą się doprowadzenia do końca wykonywanych działań.[6]

Zabawa dydaktyczna to zabawa, która jest opracowana przez dorosłych według wzoru. Zabawa dydaktyczna dąży do rozwiązania zadania. Do zabaw dydaktycznych zalicza się między innymi loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki oraz gry stolikowe np. chińczyk, domino czy warcaby.[7]

Zabawa ruchowa, typ zabawy, która wymaga od uczestników zmiany miejsca według wcześniej ustalonych reguł. Przykładami zabawy ruchowej są między innymi: gry w berka,  w klasy, w dwa ognie. 

Zabawa jest charakterystyczną działalnością w zachowaniu dziecka. Zabawę cechuje swoboda, bezinteresowność i fakt, że jest ona odmienną od codziennego życia. Zabawy są bardzo ważne w życiu i rozwoju dziecka. Wszystkie rodzaje zabaw wpływają na osobowość dziecka.

    

     S. Lipina wyszczególniła następujące rodzaje zabaw:

·       manipulacyjne,

·       konstrukcyjne,

·       tematyczne,

·       dydaktyczne,

·       ruchowe.[8]

Zabawy manipulacyjne w życiu dziecka występuje najwcześniej. Pojawiają się, gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania. Dzięki temu rodzajowi zabaw dziecko uczy się rozpoznawać przedmioty po ich kształcie. Dziecko musi dostosować chwyty oraz prace rąk do kształtu.  W późniejszym etapie rozwoju dziecko uczy się jak można działać za pomocą danych przedmiotów. Zabawy manipulacyjne wpływają na rozwój umysłowy dziecka.

Zabawy konstrukcyjne to stworzenie czegoś z danego materiału. Zabawy konstrukcyjne zaspokajają potrzeby tworzenia, które są częstą potrzebą występującą u dzieci. Rodzaje zabaw konstrukcyjnych:

·       budowanie z klocków różnego typu, wielkości kształtów,

·       konstruowanie z zestawów elementów przystosowanych do łączenia,

·       budownictwo z piasku lub śniegu,

·       tworzenie i konstruowanie różnych przedmiotów i zabawek do zabaw tematycznych lub inscenizowanych,

·        budowanie na wolnym powietrzu z większych elementów.[9]

Zabawy tematyczne jest to rodzaj zabawy, która opiera się na przyjęciu roli, bądź naśladowania zachowań innych, udawania kogoś lub czegoś. Dziecko odtwarza   w zabawach to co kiedyś zaobserwowało, poznała lub przeżyło.

Zabawy dydaktyczne jest to rodzaj zabawy, który jest zainicjowany przez nauczyciela. Podczas tych zabaw stawiamy przed dzieckiem zadanie, które dziecko musi rozwiązać. Do zabaw dydaktycznych zalicza się również gry dydaktyczne. Różnią się one tym, że są w nich określone reguły i występują elementy współzawodnictwa.

Zabawy ruchowe. Elementem dominującym w tego rodzaju zabaw jest ruch, który w wieku przedszkolnym jest bardzo ważny dla rozwoju dziecka. Zabawy ruchowe są najczęściej inicjowane przez same dzieci. Natomiast są również zabawy ruchowe dydaktyczne, które mają reguły, jakiś określony cel. Zabawy ruchowe można na:

·       orientacyjno-porządkowe,

·       bieżne,

·       równoważne,

·        z czworakowaniem,

·       z elementem skoku i podskoku,

·       z elementem wspinania,

·        z elementem rzucania, chwytania, toczenia, celowania,

·       rytmiczno–ruchowe.[10]